Από το 2004 και έπειτα, όταν ο καθηγητής γαστρεντερολογίας Anthony N. Kalloo και οι συνεργάτες του από την Ινδία πραγματοποίησαν την πρώτη λαπαροσκόπηση («βιντεοσκόπηση» της κοιλιάς) σε χοίρους διά του στομάχου,(1) το ενδιαφέρον για τη λεγόμενη χειρουργική διά φυσικών οπών (NOTES – Natural Orifice Transluminal Endoscopic Surgery) αυξάνεται συνεχώς. Φυσικές οπές κατάλληλες για τη χειρουργική προσέγγιση NOTES θεωρούνται το στόμα, το ορθό, ο κόλπος και η ουρήθρα.(2) Αυτό σημαίνει ότι η χειρουργική εξαίρεση της χοληδόχου κύστης, της σκωληκοειδούς απόφυσης ή τμήματος του παχέος εντέρου γίνεται με εργαλεία που εισάγονται από τον κόλπο, το ορθό, ή το στόμα. Οι τεχνικές αυτές εφαρμόζονται ασφαλώς σχεδόν αποκλειστικά στα πλαίσια ερευνητικών πρωτοκόλλων, καθαρά πειραματικά και έπειτα από ειδική συγκατάθεση του ασθενούς.

Εάν επιχειρούσαμε να συνοψίσουμε την έως τώρα ιστορία της ελάχιστα επεμβατικής χειρουργικής, θα λέγαμε ότι από τη δεκαετία του ’70 πραγματοποιούνται οι πρώτες λαπαροσκοπικές γυναικολογικές επεμβάσεις (ωοθήκες, σάλπιγγες, μήτρα), τη δεκαετία του ’80 οι πρώτες λαπαροσκοπικές επεμβάσεις κοιλιακών σπλάγχνων (χοληδόχος κύστη, σκωληκοειδής απόφυση) και τη δεκαετία του ’90 επεκτείνεται η λαπαροσκοπική χειρουργική σε όλα σχεδόν τα ανατομικά στοιχεία της κοιλιάς.(3) (Αυτή η επανάσταση της λαπαροσκοπικής χειρουργικής βασίστηκε ασφαλώς σε επιστημονικά δεδομένα, που απεδείκνυαν ότι συγκεκριμένες μόνον λαπαροσκοπικές επεμβάσεις υπερτερούν των ανοιχτών.) Ενώ από το 2000 ξεκινούν οι προσπάθειες εξάλειψης ακόμα και των μικρών τομών στο δέρμα που απαιτούνται για τη λαπαροσκοπική χειρουργική: εισάγεται η λαπαροσκοπική χειρουργική μονήρους τομής, συνήθως στον ομφαλό.(4) Ταυτόχρονα κάνει την εμφάνισή της η ρομποτική χειρουργική και η χειρουργική NOTES.(5)

Δημιουργείται ασφαλώς το εύλογο ερώτημα: Ποιος ο σκοπός εξέλιξης των τεχνικών για ελαχιστοποίηση του χειρουργικού τραύματος;

Οι λόγοι είναι πολλοί, ένας όμως αφορά το ευρύ κοινό: Η ζήτηση. Ενώ η σχέση της ιατρικής κοινότητας με τους ασθενείς διέρχεται κρίση, η ιατρική επιστήμη σήμερα δεν έχει απόλυτο στόχο μόνον την προαγωγή της υγείας, αλλά οι στόχοι της εξαρτώνται στενά από άλλους δύο παράγοντες: τον ιδιωτικό τομέα (εταιρίες ιατρικών υλικών, φαρμακευτικές εταιρείες) και τη ζήτηση από τους αποδέκτες των υπηρεσιών υγείας.(6)

Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια διαφημίζονται φάρμακα και θεραπευτικές τεχνικές στην τηλεόραση, στο διαδίκτυο, στις εφημερίδες, στα περιοδικά. Επιπλέον, ειδήσεις με φανταχτερό τίτλο όπως ο παρών, κάνουν την εμφάνισή τους σε κεντρικά δελτία ειδήσεων, ενημερωτικά sites και blogs. Ένας ιατρός διαπιστώνει εύκολα ότι οι πληροφορίες που παρέχονται είναι συχνά ανακριβείς, σε πολλές περιπτώσεις αναληθείς και σπάνια πρωτότυπες. Ως εκ τούτου και εκ του αποτελέσματος, μπορούμε να πούμε ότι ο έλεγχος του διαφημιζόμενου «προϊόντος» ή της «υπηρεσίας» είναι ελλιπής. Ένα πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι η εμπιστοσύνη σε διαφημιζόμενες ιατρικές υπηρεσίες είναι λάθος του αποδέκτη υπηρεσιών υγείας.

Ένα παράδειγμα αναφέρεται στη ρομποτική χειρουργική. Η χειρουργική με τη χρήση ρομποτικού συστήματος δε σημαίνει ότι «χειρουργεί το ρομπότ», ούτε ότι «η ρομποτική χειρουργική είναι αναίμακτη», ούτε ασφαλώς ότι «πονάει λιγότερο από τη λαπαροσκοπική χειρουργική». Υπάρχουν όμως πράγματι συγκεκριμένες επεμβάσεις που τείνουν να έχουν καλύτερα αποτελέσματα αν πραγματοποιηθούν ρομποτικά (βάσει πρώιμων επιστημονικών δεδομένων, ενώ οριστικά αποτελέσματα εκκρεμούν).(7) Ωστόσο είναι γνωστό ότι ασθενείς προσέρχονται σε εξειδικευμένα κέντρα επειδή θέλουν «να χειρουργηθούν από το ρομπότ».

Αναλόγως μπορούμε να περιμένουμε ότι η ζήτηση για «επεμβάσεις χωρίς τομή» θα αυξηθεί. Ενώ η γνώση της ιατρικής βιβλιογραφίας είναι απαραίτητη για τη χρήση οποιασδήποτε νέας χειρουργικής μεθόδου, θεραπευτικού σκευάσματος κ.ο.κ., είναι σαφές ότι τη γνώση αυτή μπορεί να την κατέχει μόνον ο διαρκώς ενημερούμενος ειδικός γιατρός. Ενόσω δεν υπάρχουν ακόμα δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι οι επεμβάσεις αυτές υπερτερούν των συμβατικών τη δεδομένη στιγμή και με τα υπάρχοντα ενδοσκοπικά και χειρουργικά εργαλεία,(8) οι αποδέκτες υπηρεσιών υγείας πρέπει να τηρούν στάση αναμονής και να συμβουλεύονται το γιατρό της εμπιστοσύνης τους.

Βιβλιογραφία

1. Kalloo AN, Singh VK, Jagannath SB, Niiyama H, Hill SL, Vaughn CA, Magee CA, Kantsevoy SV. Flexible transgastric peritoneoscopy: a novel approach to diagnostic and therapeutic interventions in the peritoneal cavity. Gastrointest Endosc 2004;60:114-117.
2. Clark MP, Qayed ES, Kooby DA, Maithel SK, Willingham FF. Natural orifice translumenal endoscopic surgery in humans: a review. Minim Invasive Surg. 2012;2012:189296
3. Clarke HC. History of endoscopic and laparoscopic surgery. World J Surg 2001;25:967-968.
4. Ahmed K, Wang TT, Patel VM, Nagpal K, Clark J, Ali M, Deeba S, Ashrafian H, Darzi A, Athanasiou T, Paraskeva P. The role of single-incision laparoscopic surgery in abdominal and pelvic surgery: a systematic review. Surg Endosc 2011;25:378-396.
5. Ballantyne GH. Robotic surgery, telerobotic surgery, telepresence, and telementoring. Review of early clinical results. Surg Endosc 2002;16:1389-1402.
6. Antoniou SA, Antoniou GA, Granderath FA, Mavroforou A, Giannoukas AD, Antoniou AI. Reflections of the Hippocratic Oath in modern medicine. World J Surg 2010;34:3075-3079.
7. Antoniou SA, Antoniou GA, Koch OO, Pointner R, Granderath FA. Robot-assisted laparoscopic surgery of the colon and rectum. Surg Endosc. 2012;26:1-11.
8. Antoniou SA, Bartsch DK. NOTES: Current status and recent developments. Gastroint Med Surg 2012; in press.

* Σταύρος Α. Αντωνίου, MD
Center for Minimally Invasive Surgery, Hospital Neuwerk, Mönchengladbach, Γερμανία και
Department of Visceral, Thoracic and Vascular Surgery, Philipps University Marburg, Γερμανία

Γιώργος Α. Αντωνίου, MD, PhD
Department of Vascular and Endovascular Surgery, Manchester Royal Infirmary, Central Manchester University Hospitals NHS Foundation Trust, Manchester, Ηνωμένο Βασίλειο

skai.gr